Andrzej Gmerek
Porucznik Andrzej Gmerek urodził się w dniu 23 listopada 1900 r. w Łodzi koło Stęszewa. Był synem Jana i Agnieszki z Kaczmarków. Rodzice posiadali niewielki domek z ogrodem. Ojciec pracował przy wyrębie lasu lub jako pomocnik miejscowych murarzy. Szkołę powszechną w 1914 r. ukończył w swojej rodzinnej miejscowości Łodzi. Po ukończeniu szkoły podjął pracę u bogatego gospodarza pochodzenia niemieckiego Freda Drostke w pobliskim Dębienku.
W chwilach wolnego czasu uczestniczył w zajęciach Towarzystwa Gimnastycznego polskiej organizacji ,,Sokół" w Stęszewie, gdzie młodzi chłopcy przysposabiali się w konspiracji do przyszłej służby wojskowej.
Pod koniec działań I wojny światowej, jeszcze niepełnoletni, został powołany do służby wojskowej w wojsku pruskim i skierowany do Głogowa. Przydzielony został do 14 pułku artylerii polowej.
Po dwóch miesiącach ciężko zachorował na dyfleryt i leżał w szpitalu do końca maja 1919 r. Przez Prusaków został uznany za niezdolnego do dalszej służby wojskowej. Zwolniony do cywila, powrócił do swych rodziców do Łodzi.
Na początku maja 1920 r. powołano go do odbycia służby w odrodzonym wojsku polskim. Został wcielony do 15 pułku artylerii w Bydgoszczy. Dowódcą baterii był Kazimierz Nierzychowski z Granówka (pierwszy dowódca artylerii w powstaniu wielkopolskim, podczas zdobywania lotniska na Ławicy pod Poznaniem). Dowódcą Dywizjonu był major Cegielski, a pułku- pułkownik Rudolf Niemir
Budynek Roszarni w Stęszewie
Po krótkim przeszkoleniu i złożeniu przysięgi wojskowej 15 pułk wyruszył na swój szlak bojowy na wschodnie rubieże Rzeczpospolitej. Wielkopolanie toczyli zwycięskie boje pod Grodnem, nad Berszyną i w wielu innych miejscowościach. W wojsku panowała bieda, nie było umundurowania i żywności. Racje żywnościowe były bardzo skąpe. Przez wiele dni nie jedli chleba. Głównym zadaniem żołnierzy artylerzystów było staranie się o furaż dla koni, których przy jednej armacie było aż sześć sztuk. Pod naporem Armii Czerwonej musiano się wycofać z wyzwolonych ziem na wschodzie. Bolszewicy pod dowództwem marszałka Michaiła Tuchaczewskiego parli za zachód. W Moskwie postanowiono zniszczyć
Okryty chwałą żołnierską 15 pułk artylerii został zluzowany i odesłany na odpoczynek do Mińska Mazowieckiego, a następnie powrócił do Bydgoszczy. 22 listopada 1922 r. Andrzej Gmerek został zdemobilizowany i powrócił do rodzinnej Łodzi.
Od 14 marca 1924 roku podjął pracę w Zakładach
Polacy uderzyli z furią na bolszewików. Korpus kawalerski Gaja-Chana w popłochu przekroczył granicę Prus Wschodnich, gdzie został internowany. Inne rozbite pułki Michaiła Tuchaczewskiego cofały się w bezładzie na wschód. Wygórowane ambicje dowódców radzieckich doprowadziły do ich klęska. Polska kawaleria 19 sierpnia 1920 roku pod Zamościem rozbiła pułki kawaleryjskie dowodzone przez późniejszego marszałka Siemiona Budionnego. Tym samym nawiązali polscy ułani do chlubnych tradycji kawaleryjskich z czasów I Rzeczpospolitej, do chwały spod Kircholmu, Chocimia i Wiednia.
odradzającą się Rzeczpospolitą, a po zajęciu Warszawy i reszty ziem polskich zanieść na bagnetach Czerwonoarmistów rewolucję poprzez zrewołtowane Niemcy na zachód Europy. Za regularnymi wojskami bolszewickimi w Białymstoku utworzono Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski z Julianem Marchiewskim i Feliksem Dzierżyńsim na czele.
Jednak determinacja mieszkańców Warszawy i wojska polskiego zatrzymała pod Warszawą nawałę bolszewików. W dniu 15 sierpnia 1920 r. zatrzymano ofensywę Armii Czerwonej, a następnie przystąpiono do kontrofensywy. 15 pułk pod Jabłonną, w której służył Andrzej Gmerek, wstrzymał wszystkie natarcia bolszewików. Wśród żołnierzy Wielkopolski w 15 pułku przebywał osobiście Józef Piłsudski. Jak powiada Andrzej Gmerek zagrzewał ich do ostatecznego boju. Mówił do żołnierzy: ,,jak z wami zginę to mnie przechowajcie wśród was żeby mnie było ciepło".
Roszarniczych ,,Płótno" w Stęszewie. Zakłady te produkowały głównie tkaniny dla potrzeb wojska. Wkrótce po podjęciu pracy został tkaczem. Pracował przy maszynie, której obsługa wymagała wysokich kwalifikacji.
W 1939 roku zmobilizowany. Nadal aż do wyzwolenia pracował w tym samym zakładzie pracy.
Po wyzwoleniu Stęszewa przez Armię Czerwoną wojskowa komendantura interesowała się tymi, którzy brali udział w wojnie 1920 r. Przezornie odjął sobie kilka lat, by się odmłodzić. Nikt go nie wydał, że był uczestnikiem wojny z bolszewikami. Nawet gdy Urząd Bezpieczeństwa z Poznania wzywał go, to jego pośredni przełożony osobiście pojechał do Urzędu Bezpieczeństwa i wybronił Andrzeja Gmerka przed czekającymi go represjami. Po wojnie aż do przejścia na zasłużoną emeryturę w 1965 r. był pracownikiem transportu wewnętrznego.
Przez cały okres Polski Ludowej był zmuszony taić swój udział w wojnie z bolszewikami 1920 r. Dopiero po przemianach społeczno-politycznych mógł wreszcie otwarcie mówić o swojej żołnierskiej przeszłości. W 1990 r. otrzymał Krzyż za udział w wojnie 1918-1920 r. oraz awans na podporucznika Wojska Polskiego. W 1997 roku został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi. W stulecie swych urodzin w 2000 roku został awansowany na stopień porucznika Wojska Polskiego, a prezydent RP Aleksander Kwaśniewski uhonorował Andrzeja Gmerka Honorową Szablą Oficerską.
Od 2000 roku jest członkiem Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 w Kole Stęszew. Członkowie nadali por. Andrzejowi Gmerkowi godność honorowego prezesa koła TPPW w Stęszewie.
Andrzej Gmerek w 1926 roku zawarł związek małżeński z Marią Wojnowską za Stęszewa. Z tego związku urodziło się dwoje dzieci Agnieszka i Stanisław. Małżonka Maria zmarła w 1981 r. w wieku 85 lat. Andrzej Gmerek doczekał się 6 wnucząt, 11 prawnuków i jednego praprawnuka.
Szabla podarowana por. Andrzejowi Gmerkowi
Wywiad z Andrzejem Gmerkiem
Na zdjęciu znajduje się Pan Andrzej Gmerek w swoim mieszkaniu w Stęszewie, przy ul. Bolesława Chrobrego podczas rozmowy przeprowadzonej w piątek dnia 23 lipca 1999 r.
Bibliografia:
- Wikipedia
- Dzieje.pl
- Muzeum Regionalne w Stęszewie
- Encyklopedia PWN
- Głos Wielkopolski
Strona internetowa powstała w konkursie „Współczesne drogi do pamięci”
Projekt dofinansowano ze środków Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2021 w ramach programu dotacyjnego „Niepodległa”